*ΤΖΑΒΑΛΙΑ ΚΕΡΑΣΟΥΛΑ

ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ –ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ – ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

Ένα από τα πιο συνηθισμένα παράπονα που διατυπώνουν οι γονείς των παιδιών είναι οι τσακωμοί για το φαγητό. Η λέξη «τσακωμοί» είναι η κατάλληλη ,εφόσον με αυτό τον τρόπο οι ταλαίπωροι γονείς περιγράφουν τις φαινομενικά ατελείωτες προσπάθειές τους να πείσουν το παιδί να τραφεί σωστά.

Οι πιο συχνές δυσκολίες την ώρα του φαγητού είναι οι κακοί τρόποι στο τραπέζι, η άρνηση και οι εξαιρετικά αργοί ρυθμοί στο φαγητό ,οι ιδιοτροπίες, τα ξεσπάσματα θυμού και τα κλάματα. Αντί όμως να μετατρέπεται το σπίτι σε πεδίο ανοιχτού πολέμου, η οικογένεια μπορεί να προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία στα παιδιά να απολαύσουν την οικογενειακή ζωή και να μάθουν δεξιότητες για σωστή αλληλεπίδραση και καλές σχέσεις με τους άλλους.

Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας τα παιδιά αναπτύσσουν την κινητικότητα, τη συναισθηματικότητα και τις γνωστικές τους λειτουργίες με συνέπεια καθημερινά να ανακαλύπτουν και να επικοινωνούν με το περιβάλλον τους όλο και περισσότερο. Κάθε ερέθισμα αποτελεί αφορμή για περαιτέρω εξέλιξη.

Η κοινωνικοποίηση βοηθάει το παιδί να συμβιώνει ομαλά με τους άλλους ανθρώπους γύρω του, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται τάσεις αυτονομίας. Εντούτοις, ενώ στα χρόνια της προσχολικής ηλικίας συντελείται ραγδαία πνευματική ανάπτυξη, η σωματική ανάπτυξη γίνεται με πιο αργό ρυθμό σε σύγκριση με την βρεφική ηλικία, που χαρακτηρίζεται ως μία περίοδος ραγδαίας ανάπτυξης και αξιοσημείωτων αλλαγών. Η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά τη διάρκεια των χρόνων αυτών, έχει ως συνέπεια και την μείωση της όρεξης προκαλώντας συχνά την αγωνία των γονιών όσον αφορά την επάρκεια της διατροφής του παιδιού σε θρεπτικά συστατικά. Τα παιδιά ενδιαφέρονται λιγότερο για το φαγητό και περισσότερο για τον κόσμο γύρω τους.

Προέλευση

Συχνά οι γονείς δημιουργούν προβλήματα από μόνοι τους. Με αυτό τον τρόπο τιμωρούνται και οι ίδιοι όταν αποτυγχάνουν να καθιερώσουν εξαρχής ένα καθημερινό πρόγραμμα για την ώρα του φαγητού .Το πρόγραμμα (όπως και οι συνήθειες) είναι το μέσο για τη διατήρηση της ηρεμίας σε τέτοιες στιγμές. Ίσως οι γονείς προσφέρουν στο παιδί τους πολλές επιλογές. Ίσως στο περιβάλλον να υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για απόσπαση της προσοχής και δημιουργία αναστάτωσης , π.χ. από την τηλεόραση ή τους οικογενειακούς καβγάδες. Ίσως ακόμη οι γονείς γνωρίζουν πόσο πολύ επηρεάζεται η όρεξη του παιδιού από τη μερίδα του φαγητού ,με αποτέλεσμα να ξεσπούν καβγάδες όταν αυτό τσιμπολογά ή αρνείται να αδειάσει το πιάτο του.

Συχνά τα προβλήματα που αφορούν την πρόσληψη της τροφής και το φαγητό απορρέουν από δυσκολίες στις σχέσεις γενικότερα. Οι δυσκολίες στις σχέσεις πάλι είναι δυνατόν να πηγάζουν και από προβλήματα διατροφής τα οποία ορισμένες φορές οφείλονται σε οργανικές παθήσεις, όπως η στένωση του πυλωρού (στένωση της μυϊκής εξόδου του στομάχου).Ίσως η ιδιοσυγκρασία του παιδιού να συγκρούεται με αυτή του γονέα και έτσι στα πλαίσια ενός ευρύτερου φάσματος προβλημάτων να παρουσιάζονται και προβλήματα κατά την ώρα του φαγητού. Το παιδί μπορεί να εναντιώνεται και να δείχνει ισχυρογνωμοσύνη και οι γονείς να μην ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν τη διασπαστική συμπεριφορά του.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Οι παρακάτω συμβουλές προϋποθέτουν την καλή σωματική υγεία του παιδιού. Αν υποψιάζεστε ότι η συμπεριφορά του σχετίζεται με σωματικό πόνο ή ασθένεια ,τότε θα πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρικές συμβουλές από τον οικογενειακό σας ιατρό.

Τακτικές πειθαρχίας

· Ελέγξτε τα ερεθίσματα. Εδραιώστε βασικές αρχές που σχετίζονται με το φαγητό..Απλές οδηγίες, όπως το ότι το παιδί δεν επιτρέπεται να κάνει άλλα πράγματα τις ώρες των γευμάτων (π.χ. να διαβάζει βιβλία) και το ότι υπάρχει ένα ξεχωριστό σερβίτσιο για το μικρό παιδί, συντελούν στην εδραίωση ενός σταθερού καθημερινού προγράμματος και κατάλληλων συνηθειών διατροφής.

· Θετική ενίσχυση.Αν επιθυμούμε να βοηθήσουμε το παιδί να εγκαταλείψει ανεπιθύμητες συμπεριφορές την ώρα του φαγητού και να υιοθετήσει άλλες πιο κατάλληλες, θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο ανταμείβεται ή δεν επιβραβεύεται για τις ενέργειες του. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται «εκπαίδευση στην παροχή ενίσχυσης».

Έχετε δείξει στο παιδί ότι η καλή συμπεριφορά του έχει κάποια αξία;

Μερικοί γονείς θυμούνται να ανταμείψουν (ενισχύσουν) τις επιθυμητές συμπεριφορές που επιδεικνύει το παιδί τους σε ότι αφορά τη λήψη της τροφής. Είναι απαραίτητο να εξετάσουμε την αξία της ακόλουθης φράσης: «Εντοπίστε την καλή συμπεριφορά του παιδιού σας την ώρα του φαγητού και όχι πάντοτε την κακή συμπεριφορά». Αυτό σημαίνει ότι αν στο παρελθόν ανταμείβατε την ακατάλληλη συμπεριφορά δείχνοντας προσοχή (θυμό ή κάτι άλλο) και συνήθως αγνοούσατε την επιθυμητή συμπεριφορά, τότε είναι απαραίτητο να αντιστρέψετε τις ενέργειες σας. Πρέπει να αρχίσετε να αγνοείτε την ακατάλληλη συμπεριφορά, όσο αυτό είναι δυνατόν, και να ανταμείβετε την επιθυμητή. Κάτι τέτοιο μπορεί να ακούγεται αρκετά εύκολο, γεννά όμως πολλά ερωτήματα και πιθανές δυσκολίες.

Για καλύτερα αποτελέσματα οι ενισχυτές -όπως είναι τα ιδιαίτερα προνόμια, οι αγαπημένες ασχολίες, ο έπαινος και η ενθάρρυνση, θα πρέπει να ακολουθούν όσο πιο σύντομα γίνεται μετά την επίδειξη της συγκεκριμένης επιθυμητής συμπεριφοράς του παιδιού κατά την ώρα του φαγητού. Έτσι, ο γονέας που παρακολουθεί με ευαισθησία το παιδί του και επισημαίνει αμέσως την πιο μικρή επιτυχία (όπως την ησυχία κατά τη διάρκεια του γεύματος) χρησιμοποιεί τον έπαινο και την ενθάρρυνση πιο αποτελεσματικά από το γονέα που σχολιάζει θετικά μόνο όταν το παιδί του κάνει κάτι εξαιρετικό.

· Η συνταγή «έπαινος-αδιαφορία». Αυτή η προσέγγιση χρησιμοποιείται ιδιαίτερα με παιδιά που δεν δέχονται αρκετή θετική ενίσχυση (προσοχή) ή τη λαμβάνουν σε ακατάλληλες συνθήκες. Ο κανόνας της προσοχής δηλώνει ότι το παιδί επιδιώκει την προσοχή των άλλων, ιδιαίτερα των γονέων του. Αν το παιδί δεν δέχεται θετική προσοχή, θα επιδιώξει να προσελκύσει αρνητική. Σκεφτείτε πάλι ότι υπάρχουν παιδιά που δεν ανταποκρίνονται αρκετά, και πράγματι δείχνουν να εναντιώνονται σε αυτό που οι γονείς τους θεωρούν θετική προσοχή.

Αναγκαία προϋπόθεση για την εφαρμογή αυτής της τακτικής την ώρα του φαγητού θεωρείται από πολλούς η διασφάλιση ότι οι γονείς είναι σε θέση να προσφέρουν σημαντική θετική προσοχή στο παιδί, αγνοώντας τις ακατάλληλες ενέργειες του. Εννοείται ότι αν το παιδί αγαπάει, εμπιστεύεται και σέβεται τους γονείς τους, με άλλα λόγια ταυτίζεται μαζί τους, η επιθυμία να τους ευχαριστήσει καθιστά πολύ ισχυρές τις ανταμοιβές και τις κυρώσεις από την πλευρά των γονέων. «Η τρυφερότητα είναι μια πρόσθετη αμοιβή και καύσιμη ύλη για τη μάθηση»: αυτό το αξίωμα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τους γονείς των αντιδραστικών παιδιών.

Ορισμένοι γονείς μετατρέπουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά σε άσκοπη.Όπως ακριβώς η συμπεριφορά που ενισχύεται τείνει να επαναλαμβάνεται, έτσι και η συμπεριφορά που δεν ενισχύεται ή τιμωρείται τείνει να διακόπτεται. Με τον όρο «ανταμοιβές» δεν εννοούμε ακριβά δώρα και με τον όρο «τιμωρίες» δεν εννοούμε βίαιες, σκληρές και επώδυνες πράξεις. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι συγκεκριμένες συμπεριφορές επιφέρουν επιθυμητές συνέπειες, όπως όταν τρώμε ή καθόμαστε στο τραπέζι, και ότι κάποιες άλλες μορφές συμπεριφοράς δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Οι μέθοδοι αυτές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες όταν το παιδί ακολουθεί μια δύσκολη δίαιτα (για οποιονδήποτε ιατρικό λόγο) και αντιστέκεται στην αγωγή.

Αδιαφορία

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσοχή, θετική ή αρνητική, μπορεί να αποτελέσει μια πολύ ισχυρή ενίσχυση για τη συμπεριφορά. Οι ακατάλληλες διατροφικές συνήθειες κάποιων παιδιών που είναι σε θέση να τρώνε μόνα τους ίσως είναι το επακόλουθο ελλιπών δεξιοτήτων ή χαμηλής κινητοποίησης. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις οι διασπαστικές συμπεριφορές την ώρα του φαγητού και οι απρεπείς συνήθειες στο τραπέζι γίνονται τα μέσα με τα οποία το παιδί εξασφαλίζει την προσοχή των άλλων. Εδώ τίθεται το εξής ερώτημα: «Γιατί το παιδί έχει ανάγκη να συμπεριφέρεται άσχημα για να κερδίσει την προσοχή; Δεν προσελκύει αρκετή προσοχή σε άλλες περιπτώσεις, και ιδιαίτερα όταν συμπεριφέρεται καλά;». Συχνά οι μομφές και οι προσπάθειες των γονέων να «συμμαζέψουν» το τραπέζι και να καθαρίσουν το παιδί μετά από ένα «δύσκολο» γεύμα είναι δυνατόν να ενισχύσουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του.

· Η απομάκρυνση από τη θετική ενίσχυση.Πολλές από τις διασπαστικές συμπεριφορές των παιδιών την ώρα του φαγητού χαρακτηρίζονται από στοιχεία τα οποία επιδιώκουν να προκαλέσουν την προσοχή και δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η απομάκρυνση από τη θετική ενίσχυση είναι μια διαδικασία που μπορεί να μειώσει τέτοιου είδους προβλήματα. Η μέθοδος αυτή υπαγορεύει την απομάκρυνση από την κατάσταση που σχετίζεται με την προβληματική συμπεριφορά και προσφέρει θετική ενίσχυση στο παιδί. Για παράδειγμα, το παιδί απομακρύνεται, κάθεται σε μια καρέκλα στη γωνία του δωματίου και παύει να συμμετέχει στη δραστηριότητα στην οποία συμμετείχε λίγη ώρα πριν. Εναλλακτικά, η πηγή πρόκλησης μιας συμπεριφοράς μπορεί να απομακρυνθεί τη στιγμή που εκδηλώνεται η κακή συμπεριφορά. Για παράδειγμα, τη στιγμή που το παιδί φτύνει το φαγητό, η μητέρα απομακρύνει το φαγητό από μπροστά του. Η προσοχή πρέπει να διακοπεί εκείνη τη στιγμή. Για να είναι αποτελεσματικός ο γονέας, η απομάκρυνση πρέπει να εφαρμόζεται:

Με συνέπεια: κάθε φορά που παρουσιάζεται η προβληματική συμπεριφορά.

Άμεσα,έτσι ώστε η απομάκρυνση να σχετίζεται ευθέως με την προβληματική συμπεριφορά.

Με την ελάχιστη προσοχή ή φασαρία: το παιδί ή το φαγητό πρέπει να απομακρυνθούν χωρίς σχόλια και με τυπικό τρόπο. Θυμηθείτε ότι τόσο οι αντιδράσεις που χαρακτηρίζονται από θυμό όσο και εκείνες που χαρακτηρίζονται από χιούμορ δρουν ως ανταμοιβές.

Για σύντομες χρονικές περιόδους (δύο ως πέντε λεπτά) με επίβλεψη.

Σε συνδυασμό με τον έπαινο και την προσοχήγια την κατάλληλη συμπεριφορά, όταν δεν χρησιμοποιείται η απομάκρυνση.

Η απομάκρυνση από το θετικό ενισχυτή θεωρείται ήπια μορφή τιμωρίας, γι' αυτό είναι αναποτελεσματική όταν η απομάκρυνση από το γεύμα και το τραπέζι δρα ως ανταμοιβή. Για παράδειγμα, τα παιδιά ίσως χαίρονται όταν απομακρύνονται από το τραπέζι αποφεύγοντας ένα γεύμα που δεν θέλουν να φάνε. Γι' αυτό η επιτυχία της απομάκρυνσης εξαρτάται από τα παρακάτω:

· Η κατάσταση της απομάκρυνσης δεν αντιπροσωπεύει για το παιδί αμοιβή, δεν του προσφέρει ικανοποίηση και δεν κεντρίζει το ενδιαφέρον του.

· Η κατάσταση από την οποία απομακρύνεται το παιδί δεν έχει την αξία της αμοιβής.

· Το φαγητό αποτελεί για το παιδί αμοιβή ή του προσφέρει ικανοποίηση και η απομάκρυνση του από αυτό έχει κάποιο κόστος.

Φροντίστε να προσφέρετε θετική ενίσχυση για την κατάλληλη συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να αναπτύσσονται θετικές συμπεριφορές που θα αντικαταστήσουν τις αντίστοιχες διασπαστικές.

· Φυσικές ή λογικές συνέπειες. Παρόλο που δεν μπορείτε να επιβάλετε στα παιδιά σας να τρώνε σε συγκεκριμένες ώρες, μπορείτε να ελέγξετε τι τρώνε μεταξύ των γευμάτων. Η πείνα είναι φυσική συνέπεια της αποχής από το φαγητό, γι' αυτό χρησιμοποιήστε την προς όφελος σας. Εξηγήστε στο παιδί σας ότι «αν δεν τρώει το μεσημεριανό του την ώρα που πρέπει, θα παίρνετε το πιάτο του και δεν θα τρώει τίποτε μέχρι το δείπνο».

· Οι γονείς καθορίζουν συνήθως το μέγεθος της μερίδας του φαγητού σύμφωνα με αυτό που πιστεύουν ότι πρέπει να τρώνε τα παιδιά μας και όχι σύμφωνα με τις πραγματικές τους ανάγκες ή την όρεξη τους. Τα παιδιά όμως ίσως να μην πεινούν, οπότε και αντιστέκονται στο φαγητό που τους δίνουν. Γι' αυτό επιτρέψτε τους να σερβιριστούν μόνα τους, εφόσον αυτό είναι δυνατόν. Δίνοντας τους την ευκαιρία να εκφέρουν γνώμη για το φαγητό που τρώνε, ίσως μειωθούν οι συγκρούσεις που αφορούν την ποσότητα του φαγητού. Στα μικρότερα παιδιά είναι προτιμότερες οι μικρές μερίδες, και μάλιστα μικρότερες από όσο θα ήθελαν να φάνε. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση της εκπλήρωσης του στόχου τους. Είναι προτιμότερο ένα παιδί να ζητήσει μία ακόμη μερίδα παρά να παραπονεθεί επειδή δεν μπορεί να τελειώσει το φαγητό που είναι στο πιάτο του.

· Προσφέρετε περιορισμένες επιλογές. Αν το παιδί σας είναι ολιγόφαγο και αντιστέκεται στο φαγητό που σερβίρεται στο τραπέζι, μπορείτε να του δώσετε την επιλογή είτε να φάει ότι τρώει όλη η υπόλοιπη η οικογένεια είτε να φάει ένα θρεπτικό φαγητό που του αρέσει. Το παιδί πρέπει να αποφασίσει πριν το γεύμα, για να μην αναγκαστείτε να ετοιμάζετε φαγητό την τελευταία στιγμή. Προσφέροντας λοιπόν στο παιδί μια εναλλακτική λύση αποφεύγετε τις συγκρούσεις. Οι περιορισμένες δυνατότητες εισάγουν την ιδέα του συμβιβασμού. Η προσφορά επιλογών αποτελεί ένδειξη ότι είστε πρόθυμοι να επιτρέψετε στο παιδί σας να διαπραγματευτεί με υπευθυνότητα.

· Ανταμείβετε το παιδί όταν τρώει και συμπεριφέρεται καλά στο τραπέζι. Η γκρίνια και οι επικρίσεις ουσιαστικά ενισχύουν τα προβλήματα διατροφής και ενθαρρύνουν τις συγκρούσεις για το ποιος θα επικρατήσει. Είναι σημαντικό να αναζητάτε ευκαιρίες (χωρίς να υπερβάλλετε) για να επαινείτε το παιδί που συμπεριφέρεται κατάλληλα. Για παράδειγμα, μπορείτε να επαινέσετε το παιδί όταν κάθεται ήσυχο στη θέση του, χρησιμοποιεί σωστά τα μαχαιροπίρουνα και μιλά χαμηλόφωνα. Κάθε φορά που το παιδί τρώει όπως πρέπει, είναι χρήσιμο να αναγνωρίσετε το γεγονός αυτό και να το επισημάνετε. Μπορείτε να πείτε: «Πολύ ωραία. Τρως όλο το φαγητό σου και δείχνεις καλούς τρόπους στο τραπέζι».

Όταν δίνετε προσοχή στους καλούς τρόπους και όχι στους κακούς, το παιδί μαθαίνει ότι η κακή συμπεριφορά του δεν πρόκειται να ανταμειφθεί.

· Περιορίστε τη χρονική διάρκεια των γευμάτων. Ορισμένα παιδιά παρατείνουν τα γεύματα τρώγοντας αργά, εκφράζοντας παράπονα και παίζοντας με το φαγητό τους. Αντί να επιτρέψετε την παράταση των γευμάτων, διαπραγματευτείτε ένα λογικό περιθώριο, μέσα στο οποίο το παιδί θα πρέπει να σταματήσει να τρώει (ίσως 20 με 30 λεπτά). Εξηγήστε εκ των προτέρων ότι, όταν λήξει ο χρόνος, θα απομακρύνετε τα πιάτα. Βραβεύστε το παιδί με ένα αστέρι ή ένα αυτοκόλλητο όταν τρώει σωστά. Με αυτό τον τρόπο θα προσφέρετε ένα ισχυρό κίνητρο. Μπορείτε μάλιστα να δημιουργήσετε ένα διάγραμμα σύμφωνα με το οποίο ένας ορισμένος αριθμός αυτοκόλλητων θα ανταλλάσσεται με μια αμοιβή.

· Η ποικιλία και τα χρώματα στο πιάτο είναι απαραίτητα. Εισάγετε μόνο ένα καινούριο φαγητό την φορά και επειδή τα περισσότερα παιδιά καταναλώνουν πιο εύκολα τα φαγητά με τα οποία είναι εξοικειωμένα, μικρές ποσότητες καινούργιων τροφών είναι προτιμότερο να εισάγονται μαζί με αγαπημένα τους φαγητά

· Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετάσχει στην προετοιμασία του φαγητού και είναι πιθανόν να ενισχύσετε το ενδιαφέρον του για το νέο φαγητό και να το καταναλώσει πιο εύκολα

· Είναι δύσκολο για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να τρώνε αρκετή ποσότητα φαγητού σε τρία γεύματα έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Για το λόγο αυτό προσφέρετε σνακ μεταξύ των γευμάτων. Καινούργια τρόφιμα μπορούν να δοθούν με την μορφή αυτή. Επίσης, ενώ πολλά παιδιά μπορεί να αρνηθούν το φαγητό κατά την διάρκεια του γεύματος, το καταναλώνουν ευχάριστα ως σνακ

· Το φαγητό θα πρέπει να είναι καλομαγειρεμένο και το παιδί να μπορεί να το καταναλώσει με ευκολία. Κόψτε το φαγητό σε μικρά κομμάτια ούτως ώστε να μπορεί να το φάει είτε με τα παιδικά πιρούνια και κουτάλια είτε με τα χέρια. Τα ξηρά τρόφιμα είναι ιδιαίτερα σκληρά και για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο να σερβίρονται μαζί με πιο μαλακά φαγητά. Για παράδειγμα ένα κομμάτι μοσχάρι μπορεί να μαγειρευτεί με σάλτσα ντομάτας και να σερβιριστεί μαζί με πουρέ.

· Αποφύγετε να δίνετε γλυκά σε ένα παιδί σαν επιβράβευση. Με τον τρόπο αυτό ενισχύετε την υπερβολική κατανάλωση φαγητού

· Κλείστε την τηλεόραση κατά την διάρκεια των γευμάτων , διότι αποσπά την προσοχή του παιδιού από το φαγητό. Επίσης, τουλάχιστον οι μισές διαφημίσεις που προβάλλονται ενδιάμεσα από τα παιδικά προγράμματα αφορούν τρόφιμα που είναι πλούσια σε θερμίδες, λίπη και ζάχαρη. Λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι η πλειοψηφία των παιδιών προσχολικής ηλικίας δεν ξεχωρίζει το πρόγραμμα από την διαφήμιση, γίνεται κατανοητή η τεράστια επίδραση που μπορεί να έχει η τηλεόραση στην διαμόρφωση διατροφικών προτύπων

Το βασικότερο όλων είναι εσείς να δίνετε το καλό παράδειγμα. Οι γονείς κυρίως αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, συνειδητά ή υποσυνείδητα, επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των μικρών παιδιών, διότι τα παιδιά έχουν την τάση να τους μιμούνται και να τους θεωρούν πρότυπα συμπεριφοράς. Τα γεύματα αποτελούν οικογενειακές στιγμές στα πλαίσια των οποίων η διατροφή μαθαίνεται στην πράξη και οι διατροφικές συνήθειες που αποκτούν τα νήπια από τους γονείς είναι συνήθειες που κατά πάσα πιθανότητα θα τους συνοδεύουν μία ολόκληρη ζωή.

* ΚΕΡΑΣΟΥΛΑΣ Κ. ΤΖΑΒΑΛΙΑ

Παιδοψυχίατρος
Συστηματική ψυχοθεραπεύτρια Ζευγαριού & Οικογένειας

ΤΗΛ:. 2109912018

ΚΙΝ.: 6940628761